سنگ پشت

#سحر_یحیی_پور مجموعه شعر "دوست داشتن اتفاقی نیست" اثر "مزدک پنجه ای" به تازگی توسط انتشارات "دوات معاصر" با شمارگان ۵۰۰ نسخه به چاپ رسید.

این کتاب ۹۰ صفحه ای سی شعر از تازه ترین آثار شاعر را در خود جای داده است.

روی‌کرد متفاوت اشعار مزدک پنجه ای استفاده از تکنیک "چندصدایی" ست، که به واسطه ی آن صدا و لحن های گوناگونی را بر اساس شخصیت های مختلف وارد اثر می کند. در استفاده از این شیوه دیگر راوی متکلم وحده ی روایت نیست. شعر مجموعه ی صداها و دیدگاه هایی ست که در حال روایت یک ماجرا، هر یک از زاویه ی دید خودشان اند و مجموعه ی این صداهاست که شعر را می سازد.
برخلاف آن چه ممکن است از نام کتاب برداشت شود، شاعر در سرایش بیشتر شعرها رویکردی اجتماعی دارد. این‌نگاه اجتماعی آن جا که پای چند صدایی به شعر باز می شود، با فرهنگ و گویش گیلکی در هم می آمیزد. مثلا در " آواز های شبانه ی کورقوقو" وجود کاراکتری گیلک زبان، که به عنوان یک تیپ شخصیتی اصطلاحات و کنایه های روزمره ی مردم گیلان را بیان می کند، رنگ و بویی بومی به شعر بخشیده است.

"اون می فهمید، صداشو حق به جانب می کرد، می گفت:
_ یالا، یالا بگو چیه ماجرا؟
_ ننم از کویا آیه آقاجان، خوراشه خورا آیه" (ص ۳۰)

شاعر در خلق شعر های چند صدایی روایت را آن گونه پیش می برد که مخاطب با خواندن اشعار در حقیقت مخاطب یک نمایش است. نمایشی که در شعر به روی صحنه می رود. گاهی بازیگران این نمایش همگی نقشی به یک اندازه مهم دارند. گاهی یکی از بازیگران نقش اصلی و دیگران نقش های مکمل نمایش را به عهده دارند.
صدا ها بر اساس تیپ های شخصیتی، لحن و فونت نوشتاری واژه ها از هم جدا می شوند. شاعر توانسته است با استفاده از چند صدایی پدید آورنده ی فرم های مختلفی در اشعار باشد. در اشعار پنجه ای کمتر شاهد سطرنویسی های شاعرانه هستیم. تصاویر و کارکرد تکنیک های بیانی اغلب در ساختار عمودی شعر ها دیده می شوند. شعر ها روایت هایی هستند که گاهی در آن ها شکست زمانی نیز اتفاق می افتد.

"هیچ کس اما پرده بر چشم های متحیر نمی کشد/حرص نمی زنند/ بیهوده نمی‌کشند/در جنگل با منطقِ طبیعت سیر می کنند/ _غریزه نخستین زبان جست و جوست/ باید به اصل خود برگردیم" (ص ۱۱)
رویکرد اجتماعی شاعر را می توان در شعر "کیف یک وکیل" جستجو کرد، که از زبان کیف وکیلی که هر روز شاهد گفت و گو ها و اتفاقات روزمره ی دادگستری ست نوشته شده است.
"این همه که سر بالای سر رفت حوصله ام/ سری که درد نمی کند را بریدند گوشه ای از جنگل/ تا ایوان شود این خانه این ملک/ چنین که سر ها بریده بینی بی جرم و بی جنایت/ شده ام کیف آواره ای در دست های تو…" (ص۲۴)
شاعر از امکانات دیداری نیز در شعرهای خود بهره می برد.
"هیچ ذهن خسته ای از هم آغوشی چشم ها/ با نقطه های ممتد … پر نمی شود" (ص۳۴)
پنجه ای در این مجموعه شاعر مکان ها و موقعیت هاست. ورزشگاه، دادگستری، خانه و… را به شعر می رساند.
از این نظر می توان او را شاعری دانست که از به تصویر کشیدن موقعیت های گوناگون زندگی با زبان شاعرانه ی خود ابایی ندارد. از زاویه ای دیگر به اتفاقات روزمره می نگرد و زندگی ماشینی را به جهان شعر مرتبط می سازد.
همانطور که در شعر "ورزش گاه" ، هیجانات یک مسابقه ی فوتبال را بدون این که اشعارش به توصیف نزدیک شوند تصویر می کند:

"گاهی می گویم دفعه ی بعد که هیجان بالاگرفت/ تماس بگیرم با مجید آقا/ استکانش را بردارد/ ببیند قهوه خانه فقط مرکز جهان نیست. " (ص ۸۷)

تضاد در روایت، تجلی معنا
#ماهان_سیارمنش

بی‌شک خصوصیاتی را که باعث خلق اثری می‌شوند، نمی‌توان در مجالی چنین کوتاه برشمرد. حال اگر این ویژگی‌ها، سمت و سویی نو یافته‌اند، و گویی که گذر زمان هم در تغییر آن‌ها نقش داشته است، و به آنها رنگ و بویی تازه بخشیده، تا مخاطب از این طریق نقبی به گذشته بزند، خب، سخن گفتن از این نوع شعر کمی راحت‌تر است.
نخستین ویژگی‌ای را که می‌توان برای کتاب حاضر حائز اهمیت دانست، جدال راوی با مرگ و روایات گوناگونش از آن است. چه مرگی زودرس که پیش از آن که در افعال شاعر راه پیدا کرده باشد، طبیعت بی‌جان را دست خوش دگرگونی ساخته است. چونان که مرگ نوای خوشی را زمزمه می‌کند و آسایش و آرامش جهان را با کوچک‌ترین بهانه‌ای بر هم می‌زند. حال اگر موتیف‌های برجسته‌ی شعر تونل مرگ را برشماریم، بیشتر با این ساختار که گویی انسان را میان دو قطب زندگی و مرگ قرار داده، آشنا می‌شویم. ولی پیش از آن بخشی از این شعر را با هم می‌خوانیم:

هنگام عبور از من/ چراغ ها را روشن کن/ گم‌ام/ مثل هزاران تگرگ رنگارنگ/ چون گرگ های بیشه زار که در مرگ زوزه می کشند/ هزاران خویشتن ام آغشته به خون/ هر خویش را خوش/ هر خوش را خویشاوند/ گرگ ها برادری بی مثال اند/ می کوبند بر دیواره های سیاه/ برطبلِ رسوایی/ با دستانِ بسته/ چشم هایِ زخم/ بر آخرین پرنده ی این بام آرزو...
هر اثر ادبی در جریان توصیف ظاهری برخی واقعیات خارجی، در نهان نگاهی غیر مستقیم به فرایند ساختمان خود دارد. گرگ ها، دیواره های سیاه، کلاغان سیاه و ... موتیف هایی هستند که شاعر را در افادهی معنای مورد نظر یاری می رسانند. فرم شعر، هم در سطحی معنایی حامل مفهوم سیلان یافته در شعر است و هم در نظام واژگانی، واجی و وزنی گستره ی افق خواننده نسبت به معنا را می سنجد. زیرا از یک طرف خواننده معنا را تعیین می کند و شاعر تنها از طریق اجزای اثر، متن را مانند کلی پویا در نظر خواننده نمایان می کند تا مخاطب معنای کمینه ی شعر را دریابد. شعری دیگر از این مجموعه را با هم می خوانیم:
-چراغ را تو روشن کردی/ سخت می گذشت زندگی/ و ما که پنداشتیم خورشیدمان هیچ گاه غروب نخواهد کرد/ سخت بود این گونه دوست داشتن/ عاشقانه زیستن/ سخت مثل سنگی که دل نداشت جان به قطره های آب بسپارد/ آن چنان می شتابیم/ که شب را به بوسه ای و آغوش خاموش کنیم/ ما فراموش شدگانیم/ مسافران کشتی مهاجری که نان را پارو می زدند...
پوتب نیا می گوید: اثر شعری دارای سه بخش است: فرم بیرونی یا همان جانب محسوس متن؛ معنی یا جانب روشن و واضح متن و فرم درونی یعنی جانب رابطه ی مجازی میان آن دو جانب دیگر.
راوی از دو سویه ی متضاد در روایت برای تجلی معنا بهره می جوید که توالی این دو روایت را نخست در سطر اول می بینیم که شاعر برای ایجاد این رابطه به صورت عینی، از خط تیره استفاده می کند که به نوعی بیانگر همان تقابلی است که به آن اشاره کردیم و در سطحی دیگر، راوی سکون سنگ را در مقابل سیلان عشق قرار میدهد که در مقابل هجوم بی وقفه ی قطره های آب، ایستادگی می کند و حتی ذره‌ای تلاش را بر نمی تابد.
شاعر در چندین شعر دیگر از این مجموعه، معناهایی را در سفیدخوانی متن به عهده ی خواننده وانهاده. مانند شعر: تعلیق، عبور؛ که نگارنده به علت تطویل مقال، خوانش آن‌ها را به عهده‌ی خواننده می‌گذارد.
Https://t.me/davatmoaser